رئیس اداره اموال اداره کل موزه‌ها گفت: بیش از ۹۰ درصد از اشیای توقیفی که به وزارت میراث فرهنگی ارجاع داده می‌شود، جعلی است و ممکن است فقط ده درصد از آن اشیا اصیل باشند.

به گزارش خبرنگار مهر، نشست «موزه‌ها؛ اشیای جعلی و تقلبی» با حضور محمدرضا زاهدی رئیس اداره اموال اداره کل موزه‌ها در موزه زمان برگزار شد. در این نشست زاهدی گفت: امروزه یکی از چالش‌های پیش روی موزه‌ها در سطح جهان، جعل آثار تاریخی است و ما می‌بینیم که موزه‌ها خواسته یا ناخواسته وارد این عرصه می‌شوند.

وی گفت: ورود اشیای جعلی و تقلبی به درون موزه‌ها یکی از چالش‌های اصلی موزه هاست. به نحوی که ورود این آثار به موزه‌ها تبعات زیادی را به وجود می‌آورد یک شیء با قرارگیری در داخل موزه، بخشی از هویت تاریخی فرهنگی و هنری آن تمدن را دچار خدشه می‌کند و موجب بی اعتمادی مخاطبان می‌شود. باید مراقب باشیم که از ورود این آثار به داخل موزه‌ها جلوگیری کنیم.

زاهدی بیان کرد: متأسفانه بحث جعل و تقلب از گذشته‌های دور در سطح دنیا وجود داشته است و این بحث نه فقط در حوزه موزه‌ها و آثار تاریخی بلکه در سطح جوامع هم می‌توان دید مانند جعل آثار هنری، اسکناس و….

۵ مبادی ورودی آثار به وزارت میراث فرهنگی

وی افزود: در وزارت میراث فرهنگی شاهد هستیم که آثار به شیوه‌های مختلف، وارد موزه‌ها می‌شود. مهمترین این مبادی شامل ۵ دسته هستند. مانند اشیای توقیفی از مراجع انتظامی و قضائی، اشیای حاصل از کشفیات باستانی و اتفاقی، اشیای خریداری شده و اهدایی. البته در رابطه با اشیایی که از طریق فعالیت‌های باستانی وارد موزه‌ها می‌شود، نگرانی نداریم. چون این اشیا از فعالیت‌های باستان شناسی مانند فعالیت‌هایی که در ارتباط با کاوش و گمانه زنی هستند، به دست آمده است و طی فرایندی به موزه‌ها تحویل داده می‌شود. اما در سایر موارد احتمال اینکه از این طرق اشیای تقلبی و جعلی وارد موزه‌ها شود، زیاد است به خصوص اشیای توقیفی از مراجع قضائی و انتظامی که از قاچاقچیان و دلالان ضبط شده است. چون باید صحت و سقم و اصالت این اشیا به درستی مشخص شود و بدانیم که کدام جعلی است.

زاهدی گفت: متأسفانه طبق آماری که در حوزه وزارت میراث فرهنگی داریم و براساس فعالیت‌های مجرمانه‌ای که در سالهای اخیر توسط قاچاقچیان اموال تاریخی انجام شده، و پرونده‌های موجود؛ می‌توان گفت بیش از ۹۰ درصد از اشیای توقیفی که به وزارت میراث فرهنگی ارجاع داده می‌شود، جعلی است و ممکن است فقط ده درصد از آن اشیا اصل باشند.

وی ادامه داد: در وزارت میراث فرهنگی با این آثار چالشهای زیادی داریم چون افراد حرفه‌ای با قوه تشخیص بالا، باید بتوانند اشیای جعلی و تقلبی را از اشیای اصلی تمیز دهند تا آثار جعلی وارد موزه‌ها نشود و تغییراتی را درباره تاریخ هنر و موضوعات باستان شناسی ایجاد نکنند.

این مدیر میراثی افزود: در ارتباط با اشیای حاصل از کشفیات اتفاقی نیز همین طور است یک فردی ممکن است طی یک فعالیت عمرانی، آثاری را به دست بیاورد اگر این آثار به وزارت میراث فرهنگی تحویل داده شود؛ وزارتخانه باید مبلغی به عنوان حق الکشف به او بدهد. در این میان برخی سودجویی می‌کنند و می‌خواهند آثار جعلی به وزارت بدهند. این هم نکته‌ای است که باید مورد توجه قرار گیرد.

وی گفت: ما اعتباراتی برای خرید آثار تاریخی فرهنگی مجاز در وزارت میراث فرهنگی داریم این اموال از نظر ما اموالی هستند که منشأ وصول آنها کاوش و حفاری نیست و این اثر می‌تواند در خانواده‌ای از نسلی به نسل دیگر منتقل شود. مانند تابلوی نقاشی، منسوجات یا فرش. یا آثاری که از دوره صفوی به بعد قدمت دارند و می‌توانند در زمره اموال فرهنگی و تاریخی مجاز باشند. یعنی فردی که اثری را دارد می‌تواند در داخل کشور آن را خرید و فروش کرده یا نگهداری کند اما حق انتقال آن به خارج از کشور را ندارد.

عناصر وابسته به معماری بناها هم اموال غیرمجازند

به گفته زاهدی؛ اشیای غیر مجاز آن دسته از اشیایی هستند که منشأ کشف آنها حفاری بوده است. اثری که از این طریق به دست می‌آید غیر مجاز است. پس نگهداری، خروج یا خرید و فروش آن در هر حالتی غیر مجاز است. به غیر از اشیایی که حاصل از فعالیت‌های باستان شناسی هستند، اشیای دیگری که ممکن است سرقتی باشند هم جزو اشیای غیرمجاز هستند. عناصر وابسته به تزئینات، معماری‌ها و بناها مانند درهای چوبی، ارسی، کاشی و… نیز جزو اموال فرهنگی و تاریخی غیر مجاز به شمار می آیند. در اموال مجاز یا غیر مجاز باز هم شاهد هستیم که جعل انجام می‌شود.

اموال جعلی و تقلبی اموالی هستند که با سو ءنیت از روی یک اثر تاریخی و فرهنگی خاص تقلید یا با استفاده از نقوش خطوط و اشکال فرهنگی و تاریخی در دوره معاصر ساخته شده‌اند

وی گفت: اموال جعلی و تقلبی در حوزه میراث فرهنگی اموالی هستند که با سو ءنیت از روی یک اثر تاریخی و فرهنگی خاص تقلید یا با استفاده از نقوش خطوط و اشکال فرهنگی و تاریخی در دوره معاصر ساخته شده است به عبارت دیگر اشیای تقلبی آثاری هستند که از روی یک شیء اصیل شیء مشابهی را ایجاد کنند یا ممکن است شبیه آن نباشد اما متقلب از ویژگی‌های فرهنگی و تکنیکی آن دوره استفاده می‌کند که هر کسی با نگاه کردن به آن تصور کند این شیء متعلق به همان دوره است.

این مقام مسئول ادامه داد: در وزارت میراث فرهنگی انبوهی از آثار جعلی و تقلبی را داریم. این اشیا تبعات زیادی را برای ما و موزه‌ها بوجود می‌آورند.

این کارشناس آثار گفت: آثار تقلبی با سوءنیت از روی یک اثر اصیل ساخته می‌شوند اما آثار جعلی را هم داریم که به آنها اشیای تلفیقی یا حَلَق هم می‌گفتند این آثار با ایجاد تغییراتی روی آثار اصیل بوجود می‌آید. یعنی بخشی از این آثار اصیل و بخشی تقلبی هستند. فردی که این اثر را ایجاد می‌کند، می‌خواهد قیمت آن اثر را افزایش دهد. مثلاً می‌بینیم جاعلان یک نسخه خطی را خریداری می‌کنند و برای اینکه قیمت آن را بالا ببرند، بخشی از خطوط آن را پاک کرده و به مینیاتوری که تبحر دارد، سفارش می‌دهند تا بخشی از آن را نقاشی کند یا اینکه روی یک ظرف اصیل، نقش ساسانی می‌زنند تا ارزش آن را بالا ببرند.

وی گفت: در برخی اوقات جاعلان، نام کاتبان نسخ خطی قدیمی را هم عوض می‌کنند به عنوان مثال نام احمد نیریزی را جای فرد اصلی می‌گذارند تا قیمت آن را بالاتر ببرند. یا اینکه می‌خواهند یک تحریفی در تاریخ بیاورند و جمله‌ای یا موضوعی را به آن نسخه اضافه کرده یا حذف می‌کنند.