طرح تدوین دستورالعمل حفاظت از باغ‌های تاریخی با بررسی تطبیقی شیوه‌های سنتی و نوین باغبانی (بر اساس ۴ نمونه موردی از باغ‌های بیرجند، کرمان و یزد) در پژوهشکده ابنیه تاریخی‌ به انجام رسید.‌

به‌گزارش خبرگزاری مهر به نقل از روابط‌عمومی پژوهشگاه میراث‌فرهنگی و گردشگری، آزیتا علیزاده مجری طرح و کارشناس پژوهشکده ابنیه و بافت‌های تاریخی‌فرهنگی گفت: با نگاهی دقیق و موشکافانه به وضعیت امروز باغ‌های تاریخی ایران، به‌خوبی می‌توان چنین استنتاج کرد که شیوه‌های نگهداری از این باغ‌ها، نتوانسته‌اند آن‌طور که شایسته است در حفظ و بقای این میراث ارزشمند پاسخگوی مناسبی باشند.

او، یکی از مهم‌ترین دلایلی که برای این خلل موجود می‌توان یافت را نقصان کمی و کیفی در ماهیت دستورالعمل‌ها و ضابطه‌های قانونی دانست و افزود: هرچند در منشورها و کنوانسیون‌ها، قوانین و مقررات ملی و بین‌المللی، مشخصاً می‌توان چنین دستورالعمل‌هایی را پیدا کرد اما از یک طرف ضعف در اجرای آن‌ها و از طرف دیگر نیاز به بومی شدن این قوانین مسئله را تا حدودی پیچیده کرده است؛ برای بومی کردن چنین دستورالعمل‌هایی بی‌تردید نیاز است تا زمینه، تاریخ، فرهنگ و الگوهای حفاظتی باغ‌های تاریخی در فرایند قانونگذاری مورد توجه و بررسی قرار گیرند.

مجری طرح تدوین دستورالعمل حفاظت از باغ‌های تاریخی با بررسی تطبیقی شیوه‌های سنتی و نوین باغبانی تصریح‌کرد: با توجه به تخریب گسترده باغ‌های تاریخی، حال چه حاصل از سو مدیریت‌های موجود و چه حاصل از تغییرات اقلیمی و چه حاصل از بی‌توجهی به نگهداری از گیاهان به‌عنوان عنصری بسیار مهم در باغ تاریخی و نظر به اینکه روش‌های امروزی پاسخگوی جلوگیری از این تخریب‌ها نبوده‌اند، ضروری به‌نظر می‌رسد تا شیوه‌های باغبانی و باغداری مورد بررسی قرار گیرند و الگوهای سنتی و نوین با یکدیگر مقایسه شوند.

علیزاده اظهار کرد: این طرح در نظر دارد تا با مقایسۀ نتایج حاصل از پژوهش صورت گرفتۀ پیشین در بین متون و اسناد تاریخی (که در آن باغبانی سنتی ایران و موارد مهمی چون روش‌های آبیاری و نوبت‌های آبدهی در باغ‌ها، گونه‌های گیاهی مورد استفاده در باغ‌های تاریخی همچون گیاهان مثمر و غیرمثمر، و شیوه‌های سنتی نگهداری از گیاهان باغ مورد بررسی قرار گرفت)، با نتایج حاصل از بررسی شیوه‌های نوین باغبانی در دهه‌های اخیر ایران که موضوع طرح پژوهشی پیش‌روست، دستورالعمل‌هایی برای حفاظت از باغ تاریخی امروز بیابد.

کارشناس پژوهشکده ابنیه و بافت‌های تاریخی‌فرهنگی افزود: درواقع، آگاهی از چنین شیوه‌هایی، هم برای شناخت کامل تمامیت و اصالت باغ ضروری است، و هم برای دستیابی به شیوه‌های باغبانی و روش‌های نگهداری و حفظ باغ در طولانی مدت باید در نظر داشت که دستورالعمل‌ها و ضوابط برگرفته از الگوهای باغبانی باید به شیوه‌ای تدوین شوند که برای باغ امروز اجرایی بوده و حفاظت و نگهداری آن‌ها را به دنبال داشته باشند.

او خاطرنشان کرد: نکته‌ای که حتماً باید مدنظر قرار گیرد این است که دستورالعمل‌های منتج شده، لازم است تا نهایتاً مختص به هر باغ، تخصصی اتخاذ شوند و بسته به شرایط و موقعیت قرارگیری و شکل و جغرافیای باغ، متفاوت و منحصر به فرد باشند.

مجری طرح، با بیان‌اینکه تحقیق حاضر، بنیادی کابردی است و در راستای طرح کلان تدوین دستورالعمل‌های حفاظت از باغ‌های تاریخی تعریف شده که در پژوهشکده بناها و بافت‌های تاریخی فرهنگی در دستور کار است گفت: روش این تحقیق توصیفی تحلیلی بر مبنای مطالعات کتابخانه‌ای اسناد و متون تاریخی فارسی زبان و مهمترین هدف آن نیز بررسی امکان دستیابی به روش‌ها و راهکارهای علمی و عملی برای حفاظت از باغ‌های تاریخی بر اساس شیوه‌های سنتی و نوین حفاظت و نگهداری از باغ‌ها در متون تاریخی و جدید است.

او افزود: آنچه ضرورت انجام این طرح را روشن می‌سازد این است که شیوه‌های نوین حفاظت از پوشش گیاهی در باغ‌های تاریخی نتوانسته‌اند پاسخگوی نگهداری صحیح و شایسته از گیاهان باغ باشند، ضمن اینکه مطالعۀ کافی در مورد گونه‌های گیاهی و شیوه‎‌های نگهداری از آن‌ها در باغ‌های تاریخی انجام نشده است.

علیزاده خاطرنشان‌کرد: از دیگر نکاتی که انجام این طرح را لازم و ضروری می‌سازد، این است که تاکنون گونه‌های گیاهی یک باغ تاریخی به اندازۀ بناهای آن مورد توجه و اهمیت نبوده‌اند.

کارشناس پژوهشکده ابنیه و بافت‌های تاریخی‌فرهنگی افزود: در نهایت، باید دانست که آگاهی از روش‌های سنتی و نوین به موازات یکدیگر، برای دستیابی به شیوه‌ها و روش‌های نگهداری و حفظ باغ در طولانی‌مدت ضروری است، روش‌هایی که در نهایت این طرح ارائه خواهد کرد، کلیاتی است که عموماً در تمامی باغ‌های تاریخی قابل اجرا باشد، اما قطعاً نیاز است تا به طور خاص، برای هر باغ منحصراً روش‌ها تدقیق و بازنگری شوند.