نشست تخصصی روز ملی خلیج‌فارس در قالب دو پنل مردم‌شناسی و باستان‌شناسی در راستای معرفی و تشریح پژوهش‌های صورت گرفته در حوزه میراث‌فرهنگی خلیج‌فارس برگزار شد.

به گزارش خبرگزاری مهر به نقل از روابط‌عمومی پژوهشگاه میراث‌فرهنگی و گردشگری، علیرضا انیسی معاون پژوهشی پژوهشگاه در این نشست، خلیج‌فارس را یک میراث ملی خواند و تصریح‌کرد: با وجود توانایی‌های بسیار، فعالیت‌های گسترده‌ای در حوزه میراث‌فرهنگی این آبراهه مهم صورت نگرفته است.

وی افزود: امسال به موضوع خلیج‌فارس از منظر باستان‌شناسی خواهیم پرداخت و فعالیت‌های پژوهشکده‌ها در این حوزه با برگزاری این نشست آغاز شده است به نحوی که امیدواریم مطالعات و پژوهش‌ها در این‌باره گسترش یافته و آگاهی از نقش خلیج‌فارس در میراث‌فرهنگی بیشتر شود زیرا که هر روز را باید روز خلیج‌فارس نامید و این نام تنها متعلق به یک روز نیست.

علیرضا حسن‌زاده رئیس پژوهشکده مردم‌شناسی در ادامه این نشست به معرفی فعالیت‌های پژوهشکده مردم‌شناسی در حوزه خلیج‌فارس پرداخت و در تشریح ده‌ها پژوهش صورت گرفته در این مرکز به پروژه‌های شمنیسم در ایران از حوزه فرهنگی ترکمن تا خلیج‌فارس، پرونده ثبت آئین‌های زادروز پیامبر اسلام (ص) در میان قوم عرب، آداب و رسوم، ادبیات شفاهی و معرفی شاعران و نویسندگان میناب و … اشاره کرد.

وی در ادامه به گوشه‌ای از پروژه‌های مردم‌نگاری صورت گرفته در میناب، بندرعباس، رودان، گناوه، چابهار، شادگان، حاجی‌آباد، جاسک و … پرداخت و برخی از انتشارات پژوهشکده مردم‌شناسی در حوزه خلیج‌فارس نظیر سید مروارید، خلاصه مقاله‌های همایش بین‌المللی انسان و آب، میراث‌طبیعی و فرهنگی آب با تأکید بر مدیریت منابع آب، فرهنگ و مشارکت اجتماعی در حکمرانی منابع‌طبیعی آب و محیط‌زیست و… را معرفی کرد.

عباس قنبری عدیوی مدرس مراکز تربیت معلّم و دانشگاه و پژوهشگر فرهنگ مردم و زبان و ادبیّات فارسی (ادب عامه) در ادامه این نشست موضوع بوشهر و هرمزگان در آئینه خلیج‌فارس را به بحث نهاد و با اشاره به اینکه آن هنگام که از فرهنگ مردم سخن می‌گوئیم مقوله‌ای علمی را در حوزه مردم‌شناسی، انسان‌شناسی و ایران‌شناسی مطرح می‌کنیم تصریح‌کرد: بیشتر موارد مطرح شده در حوزه خلیج فارس بیشتر در حوزه سیاسی، نظامی و راهبردی بوده و متأسفانه در حوزه میراث‌فرهنگی خلیج‌فارس فعالیتی صورت نگرفته است.

وی با اشاره به نقش و جایگاه آب در میان مردمان خلیج‌فارس گفت: خلیج فارس نماد مادرانه وطن است به نحوی که زنان و مردان این خطه در آرزوی باروری در رسم «دریا مابر» به خلیج‌فارس می‌روند و از آب طلب باروری می‌کنند.

قنبری عدیوی در ادامه به برخی از سنتهای مردم بوشهر و هرمزگان نظیر باران‌خواهی و خیام‌خوانی اشاره کرد و گفت: تمامی این سنتها با حیات جاودانه انسان پیوند دارند و آنچه برای ما ایرانیان به عنوان فرهنگ یکپارچه در هویت ملی مهم است این است که از دریای کاسپین تا خلیج‌فارس از زاگرس تا البرز همه آب را گرامی داشته و آن را نماد اثر بخش زندگی می‌دانند.

مرتضی رضوانفر عضو هیأت‌علمی پژوهشگاه میراث‌فرهنگی و گردشگری نیز در این نشست با تشریح موضوع میراث‌خلیج‌فارس در مسیر راه ابریشم گفت: زمانیکه مسیرهای راه ابریشم نا امن شد مسیرهای دریایی با وجود طولانی‌تر بودن مورد اقبال تجار قرار گرفت مسیری که متأثر از فرهنگ ایران و زبان فارسی به عنوان زبان میانجی بوده و آثار آن هنوز نیز هویداست.

وی در ادامه با اشاره به وجود کتیبه‌های فارسی در سرزمین‌های دیگر به وجود برخی از کتیبه‌ها، سنگ قبور، آثار تاریخی، آداب و رسوم و … در ارتباط با فرهنگ ایرانی در چین، هند، بنگلادش، پاکستان، افریقا و… اشاره کرد و به بیان نکاتی در خصوص نمونه‌هایی از هر یک پرداخت.

هما حاج علی‌محمدی کارشناس پژوهشکده مردم‌شناسی در ادامه این نشست موضوع منظر طبیعی خلیج‌فارس در جنگل حرا؛ رویکرد مردم‌شناختی را به بحث نهاد و تصریح‌کرد: جنگل‌های حرا در نواحی شمالی خلیج‌فارس، بوشهر، هرمزگان، دریای عمان، دیر، کنگان، بندر لنگه، بندر خمیر، بندر تیاب، بندر لافت، جاسک، میناب، بندر گواتر (هرمزگان، بوشهر، سیستان و بلوچستان) وجود داشته و ارتباط بسیار نزدیکی با زندگی روزمره مردم دارند.

این مردم‌شناس، در ادامه به بحث دانش بومی و رابطه اکوسیستم و بومیان منطقه اشاره کرد و گفت: وجود بومیان نه تنها خطری برای این اکوسیستم نیست بلکه باعث حفظ آن می‌شود.

وی افزود: دانش بومی نه تنها غیر علمی نیست بلکه می‌تواند نقاطی را برای پژوهشگران روشن کند تا بتوانند بدون آسیب با حفظ اکوسیستم و بهره‌گیری از دانش سنتی شرایط به روزآوری کنند.

عباس مقدم عضو هیأت‌علمی پژوهشگاه میراث‌فرهنگی و گردشگری، در ادامه این نشست و در پنل تخصصی باستان‌شناسی به معرفی پروژه بررسی‌های فراگیر در کرانه‌ها و جزایر خلیج‌فارس و دریای مکران و فعالیت‌های انجام شده در سال نخست پرداخت و گفت: تا پیش از شروع پروژه حاضر اطلاعات نسبی از سواحل شمالی خلیج‌فارس و مکران و برخی از جزایر که توسط همکاران طی سال‌ها به وجود آمده بود در بانک اطلاعات نقشه باستان‌شناسی وجود داشت.

وی گفت: اگر نظری کلی به پراکندگی آثار شناسایی شده قبلی داشته باشیم در خواهیم یافت پهنه سواحل جنوبی به تمامی بررسی نشده است و به عبارت دیگر به نظر می‌رسد برنامه‌های انجام شده تناسبی با پهنه گسترده سواحل جنوبی نداشته است.

مقدم افزود: با ارزیابی نتایج و مختصاتی که از بررسی‌های گذشته که چاپ شده در دسترس است تصویر روشنی از حضور انسان در اعصار مختلف در این پهنه وجود ندارد و نمی‌دانیم در بسترها مختلف چه نوع آثاری در بین آثاری که بیشتر به واسطه بررسی‌های صورت گرفته شناسایی شده وجود دارد یا تا چه میزان تاریخ‌گذاری‌ها دقیق بوده و بررسی‌های گذشته تا چه اندازه توانسته اطلاعات باستان‌شناسی دقیقی را (منتشر شده) وارد ادبیات باستان‌شناسی ایران و جهان سازد.

عضو هیأت‌علمی پژوهشگاه گفت: بنابراین ضرورت تولید پروژه‌ای ملی که اطلاعات تازه باستان‌شناختی در ارتباط با سواحل جنوبی ایران را در اختیار پژوهشگران، حفاظت گران، مدیران و علاقمندان قرار دهد بیش از پیش احساس شده است.

مقدم در ادامه با طرح برخی از پرسش‌های موجود در این پروژه که در دو سطح مطرح شده به بیان راهبردها پرداخت و یکپارچه‌سازی اطلاعات باستان‌شناختی کرانه‌های جنوبی ایران، شناسایی و مستندسازی دقیق یافته‌ها، تکمیل نقشه باستان‌شناسی و افزودن به شمار آثار ثبتی، ایجاد پایگاه یافته‌های منقول و چاپ و انتشار نتایج بررسی‌ها به دو زبان فارسی و انگلیسی به طور سلسله وار در پایان هر برنامه میدانی را اهداف این پروژه خواند.

در پایان این نشست شرکت‌کنندگان از نمایشگاه آثار هنرهای بومی حوزه خلیج‌فارس (گروه‌هنرهای سنتی) و نمایشگاه عکس خلیج‌فارس، دیدارگاه تمدن‌های کهن (پژوهشکده مردم‌شناسی) و تازه‌های نشر پژوهشگاه میراث‌فرهنگی و گردشگری بازدید کردند.